Ik ben Maria, tuinder bij zelfoogsttuinderij De Wilde Peen in Ede. Verder ben ik actief bij Commons Ede- waarvan de website heel binnenkort online gaat. Commons Ede is een initiatief om gronden te organiseren voor agro-ecologische en ‘burger-betrokken’ landbouw. Tenslotte ben ik ook betrokken bij Vereniging Toekomstboeren. Dat is een snel groeiende vereniging van en voor agro ecologische boeren, met 350 leden. Agro ecologie heeft als essentie samenwerken met de natuur met als doel voedsel te verbouwen en daarmee een goed leven te faciliteren voor mens en natuur, in een lokaal voedselsysteem. We gaan ervan uit dat de mens onderdeel is van de natuur.
Waarom is het zo belangrijk dat deze grond (die nu naar bedrijven dreigt te gaan) in Lunteren landbouwgrond blijft ten dienste van de lokaliteit?
Landbouwtransitie nodig en gewenst
Ik begin met het bredere verhaal wat jullie allemaal kennen. Er is een landbouwtransitie die moet gaan gebeuren. Snel. Koolstof vastleggen, stikstofuitstoot omlaag, biodiversiteit is dramatisch geslonken. Niemand lijkt goed te weten hoe. Het enige dat iedereen weet is dat er groene landbouw moet komen.
Twee routes om groene landbouw te laten groeien
Er zijn grofweg twee routes om deze transitie aan te vliegen. die tegelijk kunnen worden bewandeld natuurlijk, maar de eerste is eigenlijk de enige die de aandacht krijgt. Ook van de gemeente ede.
Waar iedereen heel druk mee is, is de werkwijze van de landbouw die er al is proberen te veranderen. Prima, dat is heel nodig. Maar dat is ofwel een heel langzaam proces, ofwel zoals we al hebben gezien, een heel bot proces waar veel tegenstand komt. Denk aan de combinatie van boeren uitkopen en schaalvergroting + ‘technologisering’ van bestaande bedrijven.
De makkelijke route is zorgen dat er meer groene, nieuwe boeren komen. Dat meer land groen wordt bewerkt en dat dat niet door minder, maar door meer boeren gebeurt.
Ik zal nu eerst uitleggen waarom het slim is om (vooral OOK) in te zetten op veel meer groene boeren. Daaruit wordt vanzelf duidelijk wat het verschil is tussen een reguliere boer die een akkerrand inzaait en een agro ecologische boer die een akkerrand inzaait.
Wat is het verschil tussen een agro ecologische boer en een boer die duurzame maatregelen invoert?
Als ik het over groene, agro ecologische, boeren heb dan heb ik het over boeren die de landbouwstransitie belichamen. Zij zijn opgeleid om koolstof vast te leggen, om bodemkwaliteit te verbeteren, zij bouwen al jaren lokale voedselsystemen. Zij zijn gewend om inputs te minimaliseren en sluiten lokaal kringlopen. Zij zijn en blijven adaptief aan veranderende omstandigheden. Zij zetten zich niet vast in leningen bij de bank, zij werken samen met de natuur en niet ertegen, zij zijn vrij, maar verbonden in de lokaliteit. En zij doen dit al jaren!
Geen haar op hun hoofd denkt eraan om gif of kunstmest te gebruiken.
De core business van de agro ecologische boer is midden in deze transitie productief te zijn, en dus zelf de transitie te belichamen.
Groene boeren hoeven geen subsidie voor die akkerrand. Leuk, dat wel, maar ze zijn er niet van afhankelijk. Die akkerrand stelt voor die boer niets voor, dat is een volslagen vanzelfsprekendheid.
Zijn er te weinig groene boeren?
Misschien denken jullie nu wel dat er veel te weinig groene boeren zijn? Dat dat ook weer een moeizame overheidsingrijpen vraagt?
Dat is misschien wel nodig, dat overheidsingrijpen om versnelling mogelijk te maken, maar op dit moment is meer groene boeren echt niet het probleem. Vereniging Toekomstboeren groeit alleen maar, de opleiding Warmonderhof is overvol met jonge en oudere mensen. En vergeet niet de diverse cursussen die aangeboden worden voor voedselbosbouw, agro ecologie, natuurlijk tuinieren, enz. Ze zitten steevast overvol. Steeds meer mensen willen boer worden en aan het werk.
Het probleem is: Toegang tot Land
Eigenlijk is er dan geen probleem zou je zeggen.
De transitie langs deze weg kost dus niks, en komt aanwaaien. Er zijn vanzelf boeren, en die lossen alles zelf op.
Maar er is een probleem wat de groene boeren niet zelf op kunnen lossen.
En dat probleem is Land. Daarom ben ik nu hier.
Er zijn dus wel veel nieuwe boeren, maar zij hebben geen werkplek.
Bijna alle agro ecologische boeren zitten op tijdelijk land. Dat is vaak de eerste keer niet erg, “ach we verhuizen wel”. Maar als je keer op keer weg moet van je stek dan kan je als boer geen leven opbouwen. Ik ken diverse boeren die zijn gestopt door deze terugkerende problematiek. Ik ben er zelf een van.
Landzekerheid is essentieel als je groene landbouw wilt. Niet alleen omdat dat bestaanszekerheid voor de groene boer garandeert, maar ook omdat de investeringen in de bodemkwaliteit weer ongedaan worden gemaakt als de boer vertrekt. In het eerste dient zich een sociale urgentie aan: voor een agro ecologische boer is geen plek. In het tweede een ecologische urgentie: de impact van groene landbouw die er al was, wordt ongedaan gemaakt.
Er is, ook in de gemeente Ede, veel meer land en landzekerheid nodig voor groene boeren.
Tot nu toe heeft de gemeente hier zeer weinig voor gedaan.
Voor nieuwe agro ecologische boeren was de gemeente tot nu toe niet erg faciliterend..
Zoals jullie weten moet de landbouwtransitie snel, we hebben haast. Tegelijkertijd wachten wij met de wilde peen al 7 jaar op een faciliterende overheid terwijl we slechts 1 ha land nodig hebben. En ken je al het zure verhaal van Herenboeren, waar je toch als gemeente het schaamrood van op de kaken zou krijgen?
De wilde peen praat minimaal 2 keer per jaar met gemeente ambtenaren over hun lokale voedselbeleid, wat bestaat uit steeds weer andere projecten, gericht op buurttuinen. Zij vragen steeds weer wat we van de gemeente nodig hebben. Steeds weer is ons enige antwoord ‘toegang tot land’. Nooit heeft de gemeente echt haar best daarvoor gedaan. Wij zijn gestopt de gemeente steeds weer van input (en onze tijd) te voorzien, want het is een bodemloze put.
Urgentie in Ede
De wilde peen heeft een wachtlijst, er moet dus nog een zelfoogsttuinderij (er is markt voor). De wachtlijst bij de zelfoogsttuin in wageningen is al lang overvol met wachttijden van meerdere jaren. Commons Ede groeit met mensen die ook iets met landbouw willen en zich zorgen maken over land als handelswaar. Kortom, edenaren hebben ook haast. Als je de visies mag geloven hebben overheden, en gemeente Ede, ook haast
Iedereen heeft haast. De landbouwtransitie MAG niet meer wachten. Maar gemeente Ede laat groene boeren tot nu toe wachten tot ze een ons wegen.
De 20 ha in Lunteren voor Agro ecologische lanbouw?
Het gaat om een oppervlakte van 20 ha, en die maat is ook voor een gedeelte de reden dat ik hier sta. Groter oppervlak vergroot ook de impact van de groene landbouw.
Voor kleinschalige tuinderijen zoals de wilde peen is 20 ha veel te groot. Maar als er naast de wilde peen gespoten wordt, ruik je dat ook aan de andere kant van het land. De impact van dit soort landbouw kan groter. Agro ecologische boeren willen niet groeien, maar hebben veel meer collega’s nodig in de directe omgeving. Dit stuk land heeft daarvoor een perfecte maat. Er ligt nog een plan klaar van een aantal jaren geleden, wat ik schreef met een aantal collega’s voor de rijksprijsvraag brood en spelen. Het is alsof het geschreven is voor deze locatie. Het heet Neoruralisatie. Als je interesse hebt kun je het lezen op de wesite van vereniging toekomstboeren, en ik wil het graag toelichten.
Rond dit land zijn nu mensen betrokken. Participatie is belangrijk voor gemeente ede. Op deze plek, nu, komt deze participatie gratis. Ik weet zeker dat we een bult lokale betrokkenheid, nog veel groter dan nu, op de been kunnen brengen voor een plan voor lokale groene landbouw op deze lokatie, op 20 ha. Groene, lokale landbouw floreert bij betrokkenheid van en verbondenheid met de lokaliteit.
Vooral hierom vind ik het jammer en een gemiste kans voor de gemeente, om hier met lokale duurzame, community-betrokken landbouw aan de gang te gaan. Het is waar deze Lunterse mensen wonen, zij kunnen daar straks naartoe, wandelend, fietsend, zonder auto, om de waardenvolle natuur op te snuiven.
Ik realiseerde me pas op het laatst dat ik alle andere voordelen van deze lokale landbouw nog niet eens noemde in het verhaal. Ik schreef het vooral vanuit de groene boer, vanuit klimaat en ging ervan uit dat de gemeente wel weet hoe waardevol de zaken zijn die ik niet noemde, maar die lokale kleinschalige landbouw wel met zich meebrengen. Het zijn voedselbewustzijn, zingeving en verbondenheid, betrokkenheid en zeggenschap over je eigen omgeving.